خصوصیات زراعی سیب زمینی:

سیب زمینی گیاهی است یک ساله که ارتفاع ساقه های هوایی آن بین 50 تا 90 سانتیمتر و گاهی تا 120 سانتیمتر هم می رسد. این محصول از دو طریق رویشی به وسیله غده و زایشی به وسیله بذر تکثیر می یابد. روش مناسب و رایج برای تکثیر این گیاه استفاده از غده است. 

سیب زمینی علی رغم گسترش وسیع کشت آن در جهان یک گیاه مناسب آب و هوای معتدل و معتدل سردسیری بوده و در مقابل یخبندان حساس می باشد.

با توجه به تنوع اقلیمی و آب و هوایی کشور، انجام کشت و برداشت در کلیه مناطق تولید سیب زمینی کشور استمرار داشته و بطور مثال همزمان با برداشت در مناطق سردسیر، کشت سیب زمینی در مناطق جنوبی کشور در دست انجام است.

استان های عمده تولید سیب زمینی :

طرح استمرار (تولید زمستانه): از نیمه شهریور تا اواخر مهرماه کشت و از اوایل بهمن ماه تا نیمه اول فروردین برداشت انجام می شود. استان های عمده تولید کننده شامل مناطق جیرفت و کهنوج، خوزستان، فارس، بوشهر و هرمزگان می باشد.

تولید بهاره: از نیمه آذرماه تا اواخر دی ماه کشت و از نیمه اول فروردین ماه تا اواخر خرداد برداشت انجام می گیرد. استان های عمده تولیدکننده شامل منطقه جیرفت و کهنوج، خوزستان، گلستان، فارس، کرمانشاه، هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان می باشد. 

تولید تابستانه :  از اواخر آذرماه تا اوایل اسفند ماه کشت و از اواخر خرداد تا اواسط شهریور برداشت می شود. استان های عمده تولیدکننده شامل : همدان، اصفهان، آذربایجان شرقی، خراسان شمالی، فارس و زنجان می باشد. 

تولید پاییزه :  در ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد کشت و از نیمه شهریور تا اواسط آبان برداشت انجام می شود.

استان های عمده تولیدکننده شامل : اردبیل، همدان، اصفهان، فارس، کردستان، آذربایجان شرقی، زنجان، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، مرکزی، لرستان، سمنان، تهران و آذربایجان غربی می باشد.

امروز سیب زمینی یکی از محصولات زراعی مهم جهان است كه در ١٢۵ کشور جهان کشت می شود و یک میلیارد نفر مصرف کننده دارد. نیمی از کل تولید جهانی آن ) ۳٢۴ میلیون تن در سال( در کشورهای در حال توسعه تولید شده است.

به گزارش سازمان خواربار جهانی، ایران در میان بیست کشور اول جهان در تولید این محصول، پس از فرانسه در مقام یازدهم قرار دارد.

در حال حاضر عملکرد زراعت گیاه سیب زمینی در ایران به ۳۰ تن در هکتار رسیده و به عنوان یک زراعت پر سود در بخش تولید کشاورزی مطرح است.

کشت سیب زمینی

سولانوم توبروزوم گیاهی است پایا با برگهای متناوب ، مرکب و تکثیر آن از طریق کاشتن توبرکولها و یا قسمتهایی از توبرکول که دارای جوانه است صورت می‌گیرد. کشت این گیاه بیشتر در زمینهای شنی انجام می‌شود. توبرکولها را باید بدون آنکه روی یکدیگر انبار شوند در محل خشک و تاریک نگهداری کرد. خیساندن توبر کول در آب جوشان و بعد پاشیدن مقداری گرد آهک روی آنها و همچنین خیساندن آنها در آب نمک‌دار از جوانه زدن سیب زمینی جلوگیری می‌کند و یا آن را به تاخیر می‌اندازد. همچنین خیساندن توبر کولها در یک محلول دو درصد نفتالن- استات دو پتاسیم یا گذاشتن آنها در مجاورت بخارهای نفتالن- استات دو متیل موجب جلوگیری از جوانه زدن می‌شود.

سیب زمینی در مقابل سرما و یخ زدگی حساس است و یخ زدگی موجب می‌شود که ذخایر نشاسته‌های سیب زمینی قندی شده و به سیب زمینی یک مزه قندی و شیرین بدهد. آغاز جوانه زدن سیب زمینی توام با پیدا شدن رنگ سبز و افزایش مقدار سولانین در توبرکول است. شکل ظاهری سیب زمینی را ، توسعه زیاد و قابل توجه پارانشیم پوستی و مخصوصا ناحیه مغز که پر از آمیدن است بوجود آورده است. پوسته خاکستری رنگ خارجی سیب زمینی همان سوبر و حفره های موجود در روی سطح سیب زمینی یا چشمهای سیب زمینی محل جوانه ها است.

کشت سیب زمینی مورد تهدید آفتهای متعددی قرار می‌گیرد که از آنجمله می‌توان Phytophora Infestana ، Dorylore ، مواد پوسیدنی خشک یا مرطوب و ویروسهای فیلتران ، بیماریهای Mosaique و پیچ خوردگی را نام برد و بنابراین نکته مهم در کشت سیب زمینی پیدا کردن و کشت نژادهایی است که بتوانند در مقابل این آفتها مقاومت کنند. کشت مکرر توبرکول سیب زمینی موجب فساد گیاه می‌شود و باید گاهگاه از گیاهان تازه‌تر و نسلهای جدیدتری استفاده کرد. از طرف دیگر استفاده از سیب زمینیهای دست چین و انتخاب شده نیز کافی نیست برای رفع این اشکال دو راه حل پیشنهاد شده است.

راه حل اول کشت گیاه از دانه های هیبرید است. انواع سیب زمینیهایی که تاکنون شناخته شده‌اند از نظر Genotypique باهم اختلاف زیاد دارند و بر حسب شرایط متعدد ، دی ، تری ، تتراپلوئید و پلوئیدهای دیگر می‌باشند، در این میان فقط جنسهای Tetraploide بارور هستند. در سال 1925 تا 1935 هیئتهایی از کشورهای روسیه و آلمان در آمریکای جنوبی به مطالعه جنسها و گونه‌های مختلفی که در این سرزمین وجود داشت پرداختند و هیبریداسیونهای متعددی به منظور تهیه دانه‌هایی که برای کشت گیاه مورد استفاده واقع شود صورت گرفت. Magrou راه دیگری برای اجرای این منظور انتخاب کرد و طبق آزمایشهایی که قبلا انجام داده بود در بعضی از نواحی پیرنه گونه‌هایی را که توبرکول تولید نمی‌کردند کاشت و ملاحظه نمود که وقتی این گونه‌ها در کنار تاجریزی کاشته شده باشند ایجاد توبرکول می‌کنند.

همین حالت در گونه‌هایی که در نواحی کوهستانی و نقاطی که گیاهان آن مقدار زیادی Mycorhizes دارند مشاهده شده است. از طرف دیگر Magrou توانسته است از ریشه گونه‌های جوان گیاه در محیطی که بطور مصنوعی مقداری گلوکز یا گلیسیرین به آن اضافه شده (مخصوصا در تاریکی) توبرکولهای کوچکی بدست آورد. این توبرکولها ، توبرکولهای اولیه هستند که اگر آنها را به نقطه دیگری که زمین آن دارای مقدار زیادی میکوریز باشد انتقال و کشت دهیم توبرکولهای ثانویه ایجاد می‌کنند که درشت هستند.

آبيارى سيب زمينى

بسيارى از کشاورزان از زمان کاشت تا زمان سبز شدن غده‌هاى سيب‌زمينى مزرعه را آبيارى نمى‌کنند.

اين دسته از کشاورزان به اتکاء رطوبت موجود در خاک و ذخيره آب غده سيب‌زميني، اين‌گونه عمل مى‌کنند. در چنين حالتى خاک خشک، آب غده‌ها را مى‌کشد و در نتيجه ريشه کوتاه و قدرت غده‌دهى‌ کم مى‌شود. برخى از کشاورزان نيز پس از کاشت و بلافاصله مزرعه را آبيارى مى‌کنند.

آب مورد نظر گياه بسته به شرايط آب و هوائى منطقه، فصل کاشت و نوع خاک تفاوت مى‌کند. معمولاً تا زمان سبز شدن و يا بلافاصله پس از آن يک نوبت آب مى‌دهند. از اين پس آبيارى به‌طور منظم انجام مى‌شود. نوبت‌هاى اول تا سوم آبياى که گياه کوچک‌تر و هوا خنک‌تر است هر ۹ تا ۱۰ روز يک بار است. فاصله آبيارى در نوبت‌هاى چهارم و پنجم به حدود ۸ تا ۹ روز مى‌رسد. به‌تدريج که گياه پرشاخ و برگ مى‌شود و هوا نيز رو به گرمى مى‌رود، تعريق و تبخير افزايش مى‌يابد در نتيجه فاصله دوره آبيارى کوتاه‌تر مى‌شود و در آبيارى‌هاى ششم و هفتم به هفته‌اى يک‌بار مى‌رسد. در ماه مرداد که معمولاً هوا گرم‌تر است و گياه در دوره گل‌دهى و تشکيل غده به‌سر مى‌برد نياز آبى بالاتر رفته و فاصله نوبت‌هاى آبيارى به ۵ تا ۶ روز مى‌رسد. از شهريور ماه دوباره مصرف آب کاهش مى‌يابد و فاصله‌ها زيادتر مى‌شود و بسته به‌نوع بذر از حدود ۱۰ روز قبل از برداشت آبيارى قطع مى‌شود.

در مناطق سردسير که در تابستان باران مى‌بارد با توجه به‌مقدار و تعداد دفعات بارندگى از نوبت و ميزان آبيارى کم مى‌شود. به‌طور کلى در مناطق مختلف با توجه به‌نوع محصول و شرايط آب و هوائي، در طول دوره داشت به هر هکتار مزرعه سيب‌زمينى حدود ۱۲ تا ۱۶ هزار متر مکعب آب مى‌دهند

کوددهى سيب زمينى

کود دامى و بخش عمده کود شيميائى را پيش از کاشت و به‌هنگام آخرين ديسک با خاک مخلوط مى‌کنند. البته کود حيوانى را در زمستان به‌زمين مى‌دهند ولى کودهاى شيميائى را بلافاصله قبل از ديسک زدن. بخشى از کود ازته را که به‌صورت اوره يا فسفات آمونيوم است به‌صورت سرک و به ‌هنگامى که گياه سبز است به زمين مى‌دهند.

مقدارکود مصرفى از حيوانى يا شيميائى در نواحى مختلف متفاوت است. براساس آمار دريافتى از وزرات کشاورزي، ميانگين مصرف کودهاى فسفره در هر هکتار در سطح کشور ۶/۴۱۵ کيلوگرم مى‌باشد.

پرمصرف‌ترين استان از نظر کود فسفره استان خراسان با ۱۲۷۶ کيلوگرم در هکتار و کم‌مصرف‌ترين، استان زنجان با ۷/۱۶۴ کيلوگرم است. ميانگين مصرف اوره در کل کشور ۲۹۴ کيلوگرم در هکتار است.

بيشترين ميزان مصرف مربوط به استان اصفهان با ۸/۴۲۴ کيلوگرم و کم‌ترين مقدار با ۶/۱۴۹ کيلوگرم در هر هکتار مربوط به اردبيل است.

متوسط مصرف نيترات آمونيوم ۷ کيلوگرم در هکتار در کل کشور است. استان خراسان ۱/۸۳ کيلوگرم، اصفهان ۳/۲۱ کيلوگرم، تهران ۸/۹ و کرمان ۱/۲ کيلوگرم در هکتار مصرف کرده‌اند و بقيه استان‌ها از اين کود مصرف نکرده‌اند.

ميانگين مصرف ساير کودهاى شيميائى در سطح کشور ۱/۱۴ کيلوگرم در هکتار است. ميانگين مصرف کل کودهاى شيميائى در کل کشور در هکتار ۱/۷۳۱ کيلوگرم است. خراسان با ۹/۱۷۳۹ کيلوگرم بيشترين مصرف و زنجان با ۵/۳۴۹ کيلوگرم در هکتار کمترين مصرف را داشته‌اند.

مصرف کود حيوانى تقريباً در تمام کشور رواج دارد ولى تفاوت استان‌ها از نظر ميزان مصرف قابل توجه است. بيشترين ميزان مصرف کود حيوانى مربوط به استان تهران است با ۱/۱۵ تن در هکتار و کمترين آن مربوط به استان‌هاى اردبيل، گرگان و گنبد با حدود ۱۰۰ کيلوگرم در هکتار است.

براى پخش کود حيوانى به‌طور متوسط ۳۱/۴ نفر روز در هکتار و براى پخش کود شيميائى ۷۸/۱ نفر روز در هکتار نيروى انسانى به‌کار گرفته شده است.

در ۲۸/۰ درصد سطح زير کشت سيب‌زمينى آبى که مربوط به ۰۶/۰ درصد بهره‌برداران است، کودپاشى با ماشين انجام شده است.