ویروس Y سیب زمینی Potato Virusy PVY  

این ویروس در برخی مناطق بیش از ویروس PLRV انتشار داشته و خسارت وارد می کند . ویروس Y سیب زمینی از مهمترین ویروس های این گیاه می باشد بطوریکه آلودگی به این ویروس گاهی موجب از بین رفتن تمام بوته بیمار می گردد .

علائم بیماری :

علائم بیماری بر حسب رقم و سویه ویروس متفاوت می باشد . علائم بیماری در آلودگی اولیه معمولا بصورت نکروز ، کم رنگ شدن و یا زردی برگچه ها ، ریزش برگ ها و گاهی نیز مرگ زودرس بوته ها دیده می شود . لکه های نکروزه بصورت نفاظ تیره رنگی روی رگبرگها و یا حلقه های تیره در متن برگ بروز می نماید که ممکن است سبب تخریب بافت برگ و خشکیدگی آن شود . برگ های خشکیده بصورت چسبیده و آویزان به بوته باقی مانده و یا ریزش می کنند . از علائم آلودگی ثانویه ویروس می توان کوتولگی بوته ، پیچیدگی و تاولی شده سطح برگ ها و موزاییک را ذکر کرد . در این بیماری معمولا روی غده علائمی ظاهر نمی گردد ولی در برخی از سویه های این ویروس روی غده علائمی مانند ایجاد ترک ، بد فرم شدن و بروز حلقه های تیره و روشن در سطح یا داخل گوشت غده مشاهده می گردد .

گسترش بیماری :

این ویروس توسط شته و معمولا به طریق ناپایا انتقال می یابد . بهمین دلیل انتشار این بیماری بصورت موضعی است . در برخی از سویه های ویروس نیز انتقال از طریق تماسی صورت می گیرد . از بین شته ها ، شته سبز مؤثرترین شته ناقل ویروس می باشد . در بعضی از فصول سال و در محل هایی که شته های بالدار بصورت همیشگی و انبوه وجود دارند بیماری سریعا منتقل می شود .

• انتقال ناپایا : بلافاصله پس از تغذیه شته از گیاه آلوده ، ویروس کسب و در مدت زمان کوتاهی ( بین 15 دقیقه تا 4 ساعت ) در اثر تغذیه به گیاه بعدی منتقل می شود .

کنترل :

• کاشت غده های بذری سالم و عاری از ویروس
• استفاده از ارقام مقاوم به بیماری نظیر Sante, Romana, Pentland javelin, Cara, Deisiree
• حذف بوته های آلوده در مزارع تولید بذر سیب زمینی
• برداشت غده های سیب زمینی قبل از شروع پرواز شته ها

ویروس X سیب زمینی   Potato virus X   PVX

شایعترین ویروس ایجاد کننده موزائیک خفیف سیب زمینی می باشد . آلودگی بوته ها به این ویروس غالبا بصورت پنهان و بدون علائم مشخص در شاخ و برگ می باشد . ویروس X سیب زمینی به ویروس مخفی سیب زمینی نیز معزوف است .

علائم بیماری :

آلودگی به این ویروس در برخی ارقام سیب زمینی بصورت نقش موزائیکی تیره و روشن در بین رگبرگ برگچه ها ظاهر می شود و گاهی بصورت نهان می باشد . استرین های بیماریزا شدید ویروس ممکن است باعث خشن شدن و چروکیدگی بافت برگ و تموجی شدن لبه های برگ شود .

گسترش بیماری :

تماس مستقیم بین گیاهان بطور مستقیم یا غیر مستقیم در اثر عبور انسان یا ماشین آلات کشاورزی و حیوانات در مزرعه سبب گسترش آلودگی ویروس می شود . نقش شته ها و غده های بذری در انتقال PVX  مشخص نشده است .

کنترل :

• استفاده از ارقام مقاوم مانند Kingston, Santa, Cara, King, Edward
• ضدعفونی البسه کارگران و ماشین آلات کشاورزی قبل از ورود به مزارع
• حذف بوته های آلوده

ویروس A سیب زمینی  Potato Virus A  PVA

این ویروس بسیار شبیه ویروس Y سیب زمینی است . لیکن خسارات آن کمتر از PVY است و ممکن است عملکرد محصول را تا 40% کاهش دهد . این ویروس به موزائیک خفیف سیب زمینی نیز معروف است .

علائم بیماری :

معمولا در اثر این بیماری موزائیک خفیف در برگها بوجود می آید بطوریکه نواحی زرد روشن که معمولا در کنار رگبرگ ها پدید می آیند بصورت یک در میان با نواحی سبز تیره در متن برگ ظاهر می شود .در برخی حالات درجاتی از بد شکلی و چروکیدگی در بافت برگ و نیز م.جی شدن لبه ی برگچه ها مشاهده می شود . برگ های بوته بیمار معمولا روشن به نظر می رسند . بدلیل اینکه ساقه های بوته های آلوده بطرف بیرون خمیده می شوند بوته های آلوده باز به نظر می رسند .

گسترش بیماری :

انتشار بیماری از طریق شته ها بخصوص شته سبز هلو و بصورت ناپایا در مزرعه صورت می گیرد .

کنترل :

• استفاده از بذر های گواهی شده
• کشت ارقام مقاوم

ویروس S سیب زمینی Potato Virus S  PVS

ویروس S سیب زمینی تقریبا در سراسر دنیا هر جا که سیب زمینی کشت می شود وجود دارد میزان خسارت آن بسته به رقم سیب زمینی و نژاد ویروس متفاوت است . این ویروس علاوه بر کاهش مستقیم محصول اثر تشدید کنندگی روی خسارت ویروس های مهم تر سیب زمینی مثل PVY, PVX دارد .

علائم بیماری :

آلودگی به PVS غالبا بصورت نهان می باشد .لیکن علائم بیماری در صورت بروز بصورت موزائیک خفیف و کمرنگ شدن نواحی اطراف رگبرگ های اصلی می باشد . آلودگی ارقام حساس منجر به برنزه شدن شدید برگها و نکروز انتهایی بوته می گردد . در برگهای مین تری که در سایه هستند ممکن است به جای اینکه رنگ زرد یکنواخت بوجود آید لکه های مایل به سبز ایجاد شود . آب  و هوای ابری علائم را تشدید می کند .

گسترش بیماری :

این بیماری به روش مکانیکی منتقل می شود . تعدادی از نژادهای آن با شته سبز هلو و برخی گونه های دیگر شته ها بصورت ناپایا انتقال می یابند . این ویروس از طریق بذور حقیقی سیب زمینی قابل انتشار نیست . غده ها عامل انتقال ویروس به سال بعد هستند بنابر این غده های آلوده مهمترین منبع انتشار PVS در مزرعه می باشند .

کنترل :

کشت بذر های گواهی شده

ویروس M سیب زمینی Potato virus M   PVM

این ویروس در سراسر دنیا در ارقام سیب زمینی یافت می شود . لیکن در اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی سابق از اهمیت بیشتری نسبت به سایر مناطق جهان برخوردار است . این ویروس ابتدا به نام موزائیک لوله ای شدن برگ سیب زمینی ذکر شده است .

علائم بیماری :

بد شکلی و چروکیدگی برگها ، لوله ای شدن برگهای گیاه به سمت بالا و موزائیک همراه با لوله ای شدن برگها اغلب به آلودگی ناشی از ویروس M سیب زمینی نسبت داده می شود . شدت بیماری به سویه ویروس ، رقم سیب زمینی و شرایط محیطی بستگی دارد . در برخی از ارقام سیب زمینی نکروز دمبرگ و ساقه گیاه مشاهده می گردد .

گسترش بیماری :

این ویروس به راحتی از طریق تماس فیزیکی بین گیاهان در مزرعه منتقل می شود . لیکن اغلب ایزوله های ویروس به وسیله شته ها و به طریق ناپایا انتقال می یابند .

کنترل :

• استفاده از غده های عاری از ویروس جهت کاشت
• مبارزه با شته های ناقل به وسیله سموم مناسب
• از بین بردن بوته های آلوده در مزرعه به محض مشاهده

جارویی شدن سیب زمینی  Broom Potato Witches

سالها تصور می شد که عامل این بیماری ویروس است ولی شواهد اخیر نشان داده است که عامل آن میکوپلاسما است . بیماری جارویی شدن سیب زمینی گسترش جهانی داشته ولی عمدتا در شمال غربی ایالات متحده و غرب کانادا وجود دارد .

علائم بیماری :

گیاهان آلوده رنگ پریده و کوتوله بوده و حاشیه برگها اغلب زرد مایل به قرمز می باشد . این گیاهان تعداد زیادی ساقه و شاخه های باریک و دوکی شکل تولید می شود . اکثر غده های کوچک زنجیر وار و یا بصورت دانه هایی در امتداد استولن تشکیل می شود . اکثر غده های کوچک بدون نیاز به دوره خواب در همان فصل جوانه زده و مقدار زیادی جوانه های دوکی شکل تولید می نمایند .

گسترش بیماری :

میکوپلاسمای جارویی شدن به وسیله غده ، سس و پیوند قابل انتقال است . چند گونه زنجره نیز به عنوان ناقلین این بیماری گزارش شده اند مانند زنجر Peragallia sinvala در اروپا ، Scleroracus flavopictas در ژاپن و گونه های S.clasidus , S.balli در نواحی غربی کانادا که عامل بیماری را از شبدر و یونجه به سیب زمینی انتقال می دهند .

کنترل :

• استفاده از غده های عاری از بیماری جهت کاشت
• حذف بوته هایی که علائم بیماری را نشان می دهند در مزارع سیب زمینی
• استفاده از حشره کش های مناسب برای از بین بردن زنجره های ناقل و جلوگیری از گسترش بیماری

بیماری پوسیدگی نرم ساق سیاه سیب زمینی

Softrot and black leg of potato

بیماری باکتریایی پوسیدگی نرم ساق سیاه سیب زمینی تقریبا در هر جایی که این محصول کشت می شود اعم از مناطق سردسیر و گرمسیر یافت می شود ولی خسارت آن بیشتر در مناطق مرطوب می باشد . در اثر این بیماری پوسیدگی نرم غده و یا سیاه شدگی ساقه سیب زمینی و یا هر دو حالت مذکور  در گیاه پدید می آید . بیشترین خسارت ناشی از این بیماری در ابتدای فصل رویش می باشد .

عامل بیماری

عامل این بیماری باکتری Erwinia carotovora P.V. atroseptica است. اینگونه دارای هم نام های زیر می باشد . P.c subsp atroseptica , Pectobacterium carotovorum

علائم بیماری

از علائم این بیماری می توان به ایستا بودن بوته ، ظهور رنگ سبز روشن تا زرد روی شاخ و برگ ، لوله ای شدن برگها به سمت بالا ، سیاه شدن ساقه در قسمت تحتانی هم سطح خاک و انهدام ساقه اشاره نمود . همچنین در اثر این بیماری ابتدا برگچه ها و در نهایت کل بوته پژمرده می شود . غده های سیب زمینی پس از کاشت و یا قبل از برداشت و در زمان انبارداری ممکن است به بیماری آلوده شده و پوسیدگی نرم غده حادث شود . آلودگی غده هد با نفوذ باکتری از طریق عدسک ها و زخم های روی غده بوقوع می پیوندد . بافت های پوسیده غده نرم ، مرطوب و برنزه تا کرم رنگ می باشد . بطوریکه کاملا از بافت های سالم قابل تشخیص بوده و به راحتی از طریق شستشو از بافت سالم جدا می شوند و حاشیه لکه ها به رنگ قهوه ای تا سیاه دیده می شوند . ضمنا در ابتدا بافت های پوسیده غده فاقد بو می باشد ولی با گذشت زمان میکرو ارگانیسم های ثانویه بافت های آلوده را مورد هجوم قرار داده و از بافت پوسیده بوی بد به مشام می رسد و بافت حالت لزج و چسبنده پیدا می کند .

در اثر این بیماری همچنین پوسیدگی سیاه رنگ در روی ساقه سیب زمینی ایجاد می شود که معمولا از غده مادری پوسیده نشأت می گیرد و ممکن است به قسمت های بالایی ساقه نیز گسترش یابد .

کنترل :

• برداشت غده ها ، زمانیکه پوست گیری کامل می شود و نیز هشک نمودن آنها قبل از انبارداری
• خودداری از کاشت غده های بریده و زخمی و آلوده
• اجتناب از کاشت غده ها در خاک مرطوب و آبیاری بیش از اندازه مزرعه ضمنا مزرعه باید دارای زهکشی کافی باشد .
• حذف بوته های آلوده در مزرعه به منظور جلوگیری از گسترش آلودگی به بوته های سالم
• آغشته نمودن غده های بذری با قارچ کش های مناسب قبل از کاشت به منظور کاهش آلودگی فوزاریومی و سایر پاتوژنهایی که راه ورود باکتری را به سیب زمینی هموار می کنند .

• بیماری اسکب ( جرب معمولی ) Common Scab

این بیماری در اغلب مناطقی که سیب زمینی کشت می شود به عنوان یک بیماری معمول غده محسوب می شود . البته به جز خاک هایی که اسیدیته بالایی دارند این بیماری تنها کیفیت غده را تحت تأثیر قرار داده و موجب پایین آمدن ارزش بازار پسندی آن می گردد . ولی در عملکرد محصول تأثیر چندانی ندارد .

عامل بیماری :

گونه باکتریایی Streptomyces scabies عامل این بیماری است . عامل بیماری عمدتا طالب محیط های قلیایی و آهک دوست می باشد .

علائم بیماری :

در اثر این بیماری غالبا لکه های گرد و به اندازه حدود 10 میلیمتر بر روی غده های سیب زمینی تشکیل کی گردد . البته این لکه ها شکل معین و اندازه بزرگتری ممکن است داشته باشند . لکه های روی غده ممکن است به صورت های مختلفی اعم از سطحی ، برجسته و یا حفره ای و عمقی بر روی غده سیب زمینی تشکیل شود . همچنین امکان دارد لکه های روی غده به هم پیوسته و بیشتر قسمت های سطح غده را فراگیرند . لکه های حفره ای اغلب به رنگ قهوه ای تیره و یا تیره می باشند .

کنترل :

• اجتناب از کاشت غده های بذری آلوده
• اجتناب از کاشت مکرر سیب زمینی و نیز عدم کاشت گیاهان حساس به بیماری اسکب در تناوب سیب زمینی نظیر چغندر قند ، ترب ، هویج ، شلغم .
• خود داری از کاربرد مواد آهکی
• پایین نگه داشتن اسیدیته خاک ( در حدود 5-2/5 ) با استفاده از کود های اسیدی یا سولفور
• استفاده از ارقام مقاوم . برخی ارقام مانند Maris peer, King Edward, Ausonia مقاومت نسبتا بالایی نسبت به این بیماری دارند .

بیماری پژمردگی باکتریایی سیب زمینی Bacterial wilt of potato

بیماری پژمردگی سیب زمینی یا پوسیدگی قهوه ای یکی از مهمترین و شایع ترین بیماری های سیب زمینی در مناطق حاره ، نیمه حاره و بعضی از مناطق معتدله گرم دنیا می باشد. این بیماری از مناطق نسبتا سرد نیز گزارش شده است .

عامل بیماری :

عامل بیماری باکتری Ralstonia solanacearum است . این باکتری دارای پنج نژاد می باشدکه نژاد سه آن در بیشتر مناطق کشت سیب زمینی ایران وجود دارد ولی سایر نژاد ها در ایران گزارش نشده است .این گونه دارای هم نام های زیر است .

Bacterium solanacearum

Pseudomonas solanacearum

Burkholderia solanacearum

رطوبت نسبتا بالای خاک جهت فعالیت باکتری مناسب می باشد .

علائم بیماری :

اولین علائم قابل رویت ، پژمردگی برگهای انتهای ساقه در طول روز و بازگشت به حالت اولیه در شب می باشد که در صورت تداوم ، موجب مرگ گیاه می گردد . در حالت پیشرفته یک نوار قهوه ای رنگ روی ساقه در 5/2 سانتیمتری بالای خاک دیده می شود . از محل چشم های غده و منطقه اتصال غده به ساقه ترشحات چسبنده باکتری خارج می شود . وقتی این ترشحات خشک می شوند یک توده خاک به محل چشم های غده می چسبد . در برش های عرضی غده آلوده ، حلقه آوندی به رنگ قهوه ای و نکروز در می آید . ترشحات مایع کرم رنگ معمولا چند دقیقه پس از بریدن غده آشکار می گردد .

کنترل :

• استفاده از ارقام مقاوم و متحمل سیب زمینی
• تناوب زراعی 4 ساله سیب زمینی – اسپرس – اسپرس – سیب زمینی
• تهیه غده بذری سالم از مزارعی که حداقل به مدت 2 سال عاری از بیماری بوده است .
• جلوگیری از بریدن غده های بذری
• حذف علف های هرز خانواده سونالاسه ، همچنین سلمه تره ، پنیرک ، ماشک و تلخه
• تعویض تاریخ کشت به منظور مواجه نشدن دوره رویش فعال گیاه با درجه حرارت زیاد و رطوبت بالای خاک
• کنترل بیولوژیکی با استفاده از ریزو باکتری های آنتا گونیست

بیماری سفید داخلی ( بادزدگی ) سیب زمینی

Lateblight of potato  

این بیماری به عنوان مخرب ترین و مهمترین بیماری سیب زمینی در دنیا قلمداد می شود . و در حال حاضر در تمام مناطقی که این محصول کشت می شود وجود دارد . علیرغم نام بیماری Late blight غالبا این بیماری زودتر از بیماری برگی Early blight  در مزرعه ظاهر می گردد .

عامل بیماری :

گونه Phytophthora infestans عامل بیماری می باشد که قادر است هم به غده و هم به شاخ و برگ گیاه طی چندین مرحله از رشد گیاه حمله نماید .

علائم بیماری :

در ابتدا لکه های کوچک آب سوخته ، سبز و روشن تا تیره که مدور و تا حدی بی شکل می باشند بر روی برگهای پایینی گیاه ظاهر می شود . لکه ها غالبا از نوک و یا حاشیه برگها شروع و به داخل بافت برگ گسترش می یابند . تحت شرایط خنک و مرطوب این گونه لکه ها به سرعت گسترش یافته و اغلب بصورت لکه های بزرگ قهوه ای تیره و یا تیره رنگ در می آید . معمولا در سطوح برگ ها لکه بوجود آمده از آلودگی های جدید با لکه های مربوط به آلودگی های قبلی به یکدیگر پیوسته و طی چند روز بلایت کامل برگ ها و از بین رفتن آنها حادث می گردد . لکه ها ممکن است به سمت دمبرگها و ساقه های گیاه گسترش یافته و گاهی موجب شکستگی ساقه در محل لکه های ترد و یا پژمردگی ساقه می شوند .در شرایط مرطوب و خنک کپک سفید رنگی در سطح پایینی برگها رویت می شود . در اطراف لکه ها معمولا هاله سبز کمرنگ تا زرد رنگی تشکیل می گردد .

بوته هایی که به شدت تحت تأثیر بیماری قرار گرفته اند بدلیل تخریب بافت برگ هایشان بوی خاصی می دهند . در پوست غده های آلوده تغییر رنگ قهوه ای یا ارغوانی مشاهده می شود که این حالت با توسعه بداخل گوشت به رنگ قرمز مایل به قهوه ای نمایان می گردد . غده ها ممکن است خشک باقیمانده و مومیایی شوند و یا اینکه در اثر آلودگی با ارگانیسمهای پوساننده ثانوی نظیر باکتری ها بافت های آلوده غده ها توسعه یافته و موجب گسترش آلودگی در انبار شوند .

شرایط گسترش بیماری :

غده های آلوده در انبار و باقی مانده در مزرعه پس از برداشت و نیز توده های آلوده غده ها به عنوان منابع اولیه آلودگی به شمار می آیند . اسپر های هوازی قارچ عامل بیماری در اوایل فصل از غده های آلوده به شاخ و برگ بوته های سیب زمینی منتقل می شوند . اسپر های تشکیل یافته بر روی لکه های موجود بر شاخ و برگ آلوده موجب گسترش آلودگی در طول فصل زراعی می شوند . رطوبت نسبی بالا ( بیش از 90% ) بارندگی ، آبیاری بارانی و شبنم و نیز دمای شبانه 10 -15 درجه سانتیگراد و دمای روزانه 15-21 درجه سانتیگراد برای توسعه بیماری بادزدگی سیب زمینی مناسب است .

کنترل :

• اجتناب از کشت غده های آلوده به بیماری در خاک های سبک
• کشت غده های بذری سیب زمینی در عمق مناسب
• خاک دهی پای بوته موجب کاهش خطر ناشی از گسترش آلودگی از قسمت های هوایی به سمت غده ها می شود .
• حذف غده های آلوده و خشک کردن غده ها قبل از انبار کردن و نگهداری غده ها در انبارهای سرد و مناسب
• مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم محافظتی و قبل از وقوع بیماری می بایست انجام گیرد . زمان وقوع بیماری از طریق سیستم پیش آگاهی تعیین می گردد و تکرار سمپاشی نیز بستگی به شرایط محیطی منطقه دارد در صورتیکه بیماری در مزرعه حادث شده باشد معمولا از سمومی که خاصیت سیستمیک دارند استفاده می شود لیکن بدلیل اینکه ممکن است برخی از نژادهای عامل بیماری به ترکیبات سیستمیک مقاومت نشان دهند معمولا ترکیبات سیستمیک بصورت مخلوط با قارچ کش های محافظتی بکار می روند .

بیماری لکه موجی سیب زمینی ( بلایت زودرس ) Early blight

بیماری بلایت زودرس سیب زمینی یک بیماری متداول سیب زمینی می باشد  که در اغلب مناطق کشت این محصول یافت می شود . خسارت این بیماری در قسمت های هوایی و شاخ برگ های رسیده و مسن گیاه شدیدتر می باشد و در ابتدا روی برگ های مسن گیاه ظاهر شده و سپس به برگ های جوانتر تحت شرایط محیطی مناسب برای رشد قارچ ، گسترش می یابد .

عامل بیماری :

قارچ Alternaria solani  عامل این بیماری می باشد .

علائم بیماری :

لکه های کوچک قهوه ای تیره تا تیره رنگ و زاویه داری بر روی برگچه های مسن تر در روی قسمت های پایینی گیاه پدید می آید . لکه ها غالبا شکل نامنظم داشته و مشخصه اصلی آنها وجود حلقه های متحدالمرکز داخلی می باشند . در اطراف لکه ها غالبا هاله سبز روشن تا زرد رنگی پدید می آید . گاهی لکه های روی برگچه ها گسترش یافته و به هم ملحق شده و موجب مرگ برگچه می شوند . لکه های روی غده تیره رنگ گرد و یا بی شکل می باشند و اغلب گوشت زیر این لکه ها خشک ، چرمی تا چوب پنبه ای و معمولا قهوه ای رنگ هستند . این بیماری ممکن است به علائم نکروتیک مربوط به ویروس Y و یا بیماری سفیدک دروغی یا بادزدگی اشتباه شود .

شرایط گسترش بیماری :

عامل این بیماری در بقایای شاخ و برگ باقیمانده در مزرعه و یا روی غده آلوده زمستان گذرانی می نماید . کنیدی های قارچ عامل بیماری تحت شرایط محیطی مناسب که عبارت است از دمای محیطی بالا و رطوبت یا بارندگی سنگین توسط باد به مزارع سیب زمینی منتقل شده و موجب آلودگی اولیه گیاهان می گردد . این بیماری زمانی که گیاه تحت شرایط استرس ناشی از تغذیه ناکافی ، زخم ، خسارت حشرات ، خشکی و …. است به شکل مخرب تری ظاهر می گردد .

کنترل :

• استفاده از واریته های دیر رس سیب زمینی جهت کاشت
• ایجاد شرایط مناسب برای تقویت رشد بوته ها از طریق آبیاری و کودپاشی منظم
• کامل شدن پوست گیری غده ها داخل خاک قبل از برداشت
• اجتناب از کاشت غده های صدمه دیده
• استفاده از قارچ کش های محافظتی بصورت اسپری در مزرعه
• انتقال گیاهان از مزرعه در آخر فصل به همراه شخم عمیق برای مدفون نمودن بقایای موجود در سطح زمین
• کشت غدد بذری ضدعفونی شده و عاری از بیماری

بیماری خال سیاه سیب زمینی Black dot of potato

این بیماری در اغلب مناطق کشت سیب زمینی وجود داشته و به عنوان یک بیماری کم اهمیت محسوب می شود . عامل بیماری معمولا به بافت های بیمار و یا گیاهان ضعیف شده در اثر عوامل بیماری زای دیگر حمله می کند . در اثر این بیماری علاوه بر کاهش عملکرد محصول در مزرعه ، کیفیت غدد آلوده در انبار نیز تنزل می یابد .

عامل بیماری :

قارچ Colletotrichum coccodes  عامل این بیماری است هم نام دیگر آن قارچ C.atramentarium  می باشد .

غلائم بیماری :

علائم بیماری خال سیاه ابتدا در مزرعه بصورت پژمردگی و زردی شاخ و برگ و قسمت های فوقانی بوته ها ظاهر می شود . علائم بیماری در این مرحله مشابه علائم پژمردگی ناشی از ورتیسلیوم و فوزاریوم بوده و تشخیص عامل بیماری را غیر ممکن می سازد با پیشرفت بیماری ، بوته های آلوده قهوه ای رنگ شده و در نهایت از بین می روند . معمولا تعداد زیادی سخینه سیاه رنگ قارچ ( اندام استراحتی قارچ ) بر روی بافت ساقه آلوده نمایان می گردد . در سطح غده سیب زمینی پوشش قهوه ای مایل به خاکستری رنگی مشابه علائم مربوط به بیماری شوره نقره ای ایجاد می شود . اما این ضایعات بی شکل بوده و دارای شکل نا منظم می باشد . سخینه های ریز سیاه رنگ که حتی با چشم غیر مسلح نیز نمایان می باشند . بصورت دوره ای در زمینه پوشش نقره ای ظاهر می شوند .

شرایط گسترش بیماری :

سخینه های روی غده های سیب زمینی و یا بقایای آلوده گیاهی در مزرعه منبع آلودگی را در مزرعه فراهم می آورند و اسپرهای هوازی قارچ عوامل بیماری نیز در طول فصل زراعی موجب آلودگی شاخ و برگ و قسمت های هوایی گیاه می شوند .

کنترل :

• استفاده از بذر سالم و عاری از آلودگی
• تناوب زراعی طولانی مدت با غلات و عدم استفاده از گیاهان خانواده Solanaccae در تناوب با سیب زمینی
• خودداری از آبیاری بیش از حد مزرعه و زه کشی مناسب خاک
• برداشت بموقع و نگهداری محصول در انبارهای خشک و خنک

بیماری پوسیدگی صورتی Pink Rot  

این بیماری عموما یک یماری مهم از نظر اقتصادی محسوب نمی شود .

عامل بیماری :

گونه Phytophthora erythroseptica عامل این بیماری می باشد . هم نام دیگر آن عبارتند از P.cryptogea , P.drechleri

علائم بیماری :

در اثر این بیماری ممکن است پوسیدگی ساقه ، کلروز برگها و پژمردگی بوته اتفاق بیافتد . لیکن علائم بیماری عمدتا بر روی غده ایجاد می شود . غده های آلوده قهوه ای تیره و آبسوخته شده و بافت نسبتا سفت و چرمی پیدا می کنند . پوسیدگی به داخل غده نیز گسترش می یابد . زمانی که بافت های آلوده داخل غده در مجاورت هوا قرار می گیرند به رنگ صورتی یا ارغوانی و نهایتا قهوه ای تیره یا سیاه در می آیند و مشخصا بوی ترشیدگی از این قسمت ها به مشام می رسد .

شرایط گسترش بیماری :

پوسیدگی صورتی معمولا در دمای بالای 20 درجه و خاک آب گرفته و سنگین تشدید می یابد . آلودگی در این بیماری از طریق خاک اتفاق می افتد و بیماری در تابستان های گرم و خشک توسعه می یابد .

کنترل :

• تناوب
• زه کشی مناسب خاک و جلوگیری از رطوبت بالای خاک

پژمردگی ورتیسلیومی سیب زمینی Verticillium Wilt of potato

بیماری تقریبا در اکثر مناطقی که سیب زمینی کشت می شود وجود دارد لیکن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از اهمیت بیشتری برخوردار است . این بیماری اغلب بهمراه نماتد مولد سیست ایجاد آلودگی می نماید و با مرگ زود رس گیاهان همراه است .

عامل بیماری :

دو گونه قارچ ورتیسلیومی شامل Verticillm albo , atrum verticillum dahlia می باشد که خاکزی می باشند . قارچ V.d در شرایط محیطی گرمتر و گونه V.a در دماب پایین تر بیماریزایی دارند .

علائم بیماری :

پژمردگی ورتیسلیوم ابتدا از قسمت های پایین گیاه شروع شده و بتدریج به سمت قسمت های فوقانی گیاه گسترش می یابد . بطوریکه در اغلب اوقات تنها برگ های رأس گیاه سبز باقی می مانند . برگهای پژمرده ابتدا زرد روشن و نهایتا قهوه ای رنگ می شوند . علائم ابتدایی بیماری بصورت زردی یکطرفه برگها در روی بوته و یا ساقه و در قسمتی از برگ های گیاه ظاهر می شود . سپس گیاهان آلوده ممکن است به سرعت و یا بطور آهسته بسته به شدت بیماری پژمرده و از بین بروند . معمولا پیچیدگی و سوختگی انتهایی برگچه ها در بوته های آلوده دیده می شود . ریشه های ظریف و تغذیه کننده گیاه  کاملا پوسیده و حلقه آوندی قسمت های پایین ساقه و غده سیب زمینی به رنگ قهوه ای روشن در می آیند . این تغییر رنگ در غده از انتهای استولونی غده شروع و تا اواسط غده از داخل گسترش می یابد . در غده های شدیدا آلوده حفراتی در داخل گوشت پدید آمده و در اطراف چشم های روی غده تغییر رنگ صورتی و یا تیره رنگی ظاهر می گردد .

شرایط گسترش بیماری :

عامل بیماری خاکزی بوده و بسته به گونه قارچ شرایط محیطی مناسب رشد آن نیز متفاوت می باشد . گسترش بیماری در مسافت های طولانی از طریق خاک آلوده ی چسبیده به غده های بذری سیب زمینی و در مسافت های کوتاه از طریق وسایل و ادوات کشاورزی آلوده و یا آب آبیاری صورت می گیرد . کنیدی های هوازی قارچ عامل بیماری و نیز تماس ریشه ای بین گیاهان مجاور در انتشار بیماری نقش دارند .

کنترل :

• تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان نظیر غلات ، بقولات و اجتناب از کاشت گیاهان خانواده سولاناسه به ویژه بادنجان در تناوب با سیب زمینی
• آغشته نمودن بذر سیب زمینی با قارچ کش های ضد عفونی کننده مناسب .
• آلودگی به نماتدهایی نظیر مولد غده به زخم و نماتد سیستی موجب افزایش شدت تراکم بیماری ورتیسلیوم می شود . بنابر این فومیگاسیون خاک با نماتد کش ها به منظور کنترل نماتد توصیه می گردد .

بیماری شانکر ساقه و شوره سیاه سیب زمینی

Scurf , stem canker of potato

این بیماری در اغلب مناطق کشت سیب زمینی وجود دارد لیکن خسارت آن در مناطقی که آب و هوایی سرد و مرطوب داشته باشند شدید تر می باشد . عامل بیماری خاکزی است و اهمیت اقتصادی بیماری از طریق تشکیل سخینه های سیاه رنگ در سطح غده که موجب بد رنگی غده می شود بوجود می آید .

عامل بیماری :

عامل این بیماری گونه Rhizoctonia solani  می باشد .

علائم بیماری :

عامل بیماری در اوایل فصل رویش جوانه ها را مورد حمله قرار داده و باعث از بین رفتن آنها و متعاقبا ظهور مجدد جوانه ها می شود . این امر موجب تاخیر در جوانه زنی غده های بذری و استولون را نیز مورد حمله قرار دهد بطوریکه لکه های قهوه ای رنگ ( شانکر ) در این قسمت ها ظاهر می گردد . عوارض ناشی از آن در پژمردگی برگها ، کوتولگی و تشکیل غده هدای هوایی در محل انشعاب شاخه ها و دم برگ ها می باشد . در اواخر فصل رویش نیز اندام های قهوه ای متمایل به سیاه رنگی به صورت منفرد و یا مجتمع در سطح پوست غده های حاصله تشکیل می گردد . که به راحتی از سطح غده شسته می شوند . این بیماری خاکزاد و غده زاد بوده و در خاک های سبک و در شرایط خنک بیشتر متداول می باشد .

کنترل :

• خودداری از کاشت زود هنگام غده های بذری در شرایط سرد و خشک
• عدم استفاده از غده های بذری آلوده
• استفاده از غده های بذری کاملا جوانه دار شده جهت کشت
• اجتناب از شخم عمیق قبل از کشت
• تناوب زراعی و آیش
• ضد عفونی غده های بذری با سموم قارچ کش مناسب
• استفاده از عوامل بیولوژیکی و باکتریایی ، قارچی مانند تریکودرما ، باسیلوس ، پسودوموناس

پژمردگی فوزاریومی سیب زمینی Fusarium wilt of potato  

بیماری پراکندگی زیادی دارد و در جاهایی که سیب زمینی در دمای نسبتا بالای محیط کشت می شود و یا زمانی که فصل رشد گرم و خشک می باشد شدت بیماری افزونتر است .

عمال بیماری :

گونه های مختلف قارچ فوزاریوم شامل F. oxysporum, F. sp. Tuerosi, F solani , Fusarium avenacearum  در بروز بیماری نقش دارند .

علائم بیماری :

زردی برگهای پایینی و ماتل کلروتیک برگهای بالایی گیاه از علائم مهم بیماری می باشد . که غالبا منجر به پژمردگی گیاه نیز می شود . بافت آوندی ساقه و غده تغییر رنگ می دهد و همچنین در غده انواع مختلفی از تغییر رنگ داخلی و خارجی نیز به چشم می خورد . برای مثال بروز نکروز قهوه ای رنگ در محل اتصال استولون و یا چشم های غده یا گوسیدگی های دایره های شکل داخل غده و همچنین گاهی با علائمی چون رزت و ارغوانی شدن قسمت های هوایی گیاه غده های هوایی در محور برگها نیز بروز می نماید . این بیماری موجب مرگ زود هنگام گیاه می شود .

شرایط بیماری :

عامل بیماری پژمردگی فوزاریومی خاکزی بوده و بسته به گونه قارچ شرایط محیطی مناسب برای گسترش آن متفاوت می باشد . بطور کلی دمای بالای محیط بخصوص زمانی که گیاه تحت شرایط استرس خشکی و گرمای شدید دوره ای رشد قرار دارد موجب تشدید پژمردگی فوزاریومی می شود .

کنترل :

1- کاشت غده های بذری سیب زمینی در نواحی عاری از پژمردگی قارچی

2- اجتناب از کاشت غده های آلوده به بیماری

3- جلوگیری از بروز استرس خشکی با آبیاری منظم مزرعه

4- تیمار نمودن تکه های بذری بریده با سموم شیمیایی محافظتی

بیماری سرطان یا زگیل سیاه سیب زمینی Wart disease

این بیماری از طریق کشت ارقام مقاوم قابل کنترل می باشد .

عامل بیماری :

عامل این بیماری در خاک برای مدت طولانی حتی بیش از 30 سال باقی می ماند . و از طریق وسایل و همچنین کود دام هایی که از غده های آلوده تغذیه می کنند انتشار می یابد . این بیماری در فصول و شرایط مرطوب شدت دارد .

علائم بیماری :

غده ها ، استولون و گاهی ساقه و دمبرگ ها آلوده می شوند . ممکن است روی غده ها و در محل چشم ها و یا در شطح کل غده گال هایی شبیه گل کلم ظاهر گردد و کلا آنرا تبدیل به توده زگیل مانند بی شکلی کند .

این بیماری در انبار توسعه می یابد حتی اگر در موقع برداشت مشاهده نگردد .

کنترل :

1- استفاده از ارقام مقاوم

2- اجتناب از کشت سیب زمینی در مزارعی که احتمال آلودگی خاک وجود دارد .

بیماری اسکاب پودری یا جرب پودری سیب زمینی Powdery scab

در سال 1364 نمونه های معدودی از غده های رقم قرمز Desiree که شدیدا آلوده به جرب کرکی بودند از ناحیه دربند سر تهران گزارش گردید . اما گزارش دیگری از وجود این بیماری در مزارع سیب زمینی کشور در دست نیست . جرب پودری تنها موجب بدشکلی و کاهش بازار پسندی غده ها نمی گردد بلکه ناقل ویروس سرجارویی سیب زمینی (Potato mop – top virus  ) نیز بوده و همچنین سبب می شود تا سیب زمینی های آلوده مستعد آلودگی به بیماری هایی مانند بلایت دیر رس ، پوسیدگی صورتی و خال سیاه گردند .

علائم بیماری :

گونه ی Sponggospora subterranean f. sp.Subterranea عامل این بیماری می باشد .

علائم بیماری :

لکه های اسکاب بصورت برجسته و شکافته شده حاوی پودر نرم اسپر های قارچ در روی پوست غده مشاهده می شوند . این لکه ها گرد یا مدور تر از لکه های مربوط به اسکاب معمولی هستند . لکه های موجود بر روی غده ها می توانند به هم متصل شده و سبب بوجود آمدن پوسیدگی خشک در انبار شوند . به طور کلی تومورهای تشکیل شده می توانند به شکل گال ( بصورت منطقه ای و مدور ) شانکر ( نواحی برجسته و بی رنگ ) یا زگیل ( بزرگ یا کوچک و نا منظم ) در آیند . ممکن است شانکر و برجستگی های شانکر مانند موجب تغییر شکل غده ها شوند . آلودگی بر روی ریشه و استولون می تواند باعث بوجود آمدن لکه های کوچک نکروتیک شود . این لکه ها توسعه یافته و بصورت گال های سفید شیری رنگ ظاهر می شوند . ایجاد تومورهای سرطانی مربوط به این بیماری روی ریشه آن را از بیماری سرطان متمایز می کند .

شرایط گسترش بیماری :

انتشار بیماری از طریق اسپر یا بوسیله بذور آلوده یا کود دامهایی که از غده های آلوده تغذیه می کنند انجام می گیرد . بطور کلی رطوبت بالا ، زهکشی ضعیف و درجه حرارت 15-20 درجه سانتیگراد سبب گسترش بیماری می شود . هر چند بیماری در شرایط سرد و مرطوب بستر گسترش می یابد . اما آلودگی در تمام مناطق کشت سیب زمینی دیده می شود . عامل بیماری زمستان را بصورت سیست در داخل خاک سپری می کند .

کنترل :

1- استفاده از ارقام مقاوم

2- تناوب زراعی طولانی مدت ( 3- 10 سال ) بسته به شرایط محیطی و خاک می تواند در کنترل بیماری مؤثر باشد . در تناوب باید از کاشت چغندر ، هویج ، ترب ، شلغم اجتناب نمود .

3- خودداری از مصرف کود حیوانی در مزارع

4- خودداری از آبیاری یا انجام آبیاری سبک در زمان بستن غده ها

5- ضد عفونی غده ها در زمان کاشت با سموم مناسب

6- کشت دیر تر از موعد غده ها

بیماری لکه پوستی Skin spot

این بیماری به تمام قسمت های زیر زمینی حمله می کند .

عامل بیماری :

قارچ Polyscytalum Pustulans  عامل بیماری می باشد . این بیماری در شرایط مرطوب هنگام برداشت و یا خنک کردن سریع انبار بوجود می آید .

علائم بیماری :

ایجاد جوش های برجسته سطحی در روی غده ها ، این جوش ها اغلب با حلقه های فرورفته تیره احاطه می شوند . معمولا صدمات سطحی ولی گاهی در شرایط خنک عمیق می باشد . علائم معمولا در شرایط انباری بتدریج گسترش می یابند . این علائم ممکن است با لکه های برجسته و شکافته شده اسکاب پودری اشتباه گردد . احتمال از بین رفتن چشمک ها و جوانه های رویشی بر اثر این بیماری وجود دارد . بطوریکه جوانه های رویشی سیاه و پلاسیده شده و در شرایط مرطوب کپک متراکم سفید رنگ نیز مشاهده می شود . سطح خارجی ریشه قهوه ای شده و ممکن است قطع شود .

کنترل :

1- جدا کردن غده های کور و بدون جوانه از سایر غدد

2- خشک بودن انبار

3- استفاده از قارچ کش های مناسب ظرف دو هفته پس از برداشت به منظور جلوگیری از ایجاد بیماری

بیماری پوسیدگی آبکی زخم  Watery Wound rot

این بیماری متعاقب ایجاد زخم بر روی پوست غده بوجود می آید .

عامل بیماری :

گونه Pythium ultimum

علائم بیماری :

پوست غده تغییر رنگ داده و اغلب در اطراف زخم آلوده و گسترده می شود . قسمت مرکزی بافت آلوده مرطوب و اسفنجی شده و با پیشرفت بیماری حفره دار و گود می گردد . سپس باکتری های ثانویه با حمله به بافت های آلوده سبب توسعه پوسیدگی می شوند .

کنترل :

1- برداشت زود هنگام

2- خودداری از برداشت غده های نارس در هوای گرم

3- اجتناب از ایجاد صدمات مکانیکی